Het onderstaande is misschien kort door de bocht. Het idee komt uit het eerste gedeelte van deze podcast van Modern Wisdom. Hier de link
Je herkent het vast wel: je maakt weer diezelfde fout in een relatie of op werk. Misschien reageer je te fel, vermijd je dat ene lastige gesprek, of val je terug in oude gewoontes waarvan je dacht dat je ze wel had overwonnen. En je vraagt je af: waarom is dat patroon doorbreken toch zó moeilijk? Waarom voelt het alsof veranderen bijna onmogelijk is?
Het antwoord is verrassend simpel, maar ook best confronterend. Ons gedrag werkt namelijk net zoals taal. En dat inzicht verklaart precies waarom veranderen een lastige klus is.
Als je erover nadenkt, leerde je als kind Nederlands zonder dat je er echt moeite voor deed. Terwijl je aan het spelen was of door de tuin rende, nam je brein moeiteloos woorden, grammatica en intonaties op. Je leerde die taal zonder erbij stil te staan. Op dezelfde manier sloop ook je gedrag erin. Alle kleine gewoontes, automatische reacties en patronen, gevormd door hoe mensen op jou reageerden, wat ‘normaal’ was in jouw omgeving, en hoe er met emoties werd omgegaan – ze werden deel van je systeem.
En daar ligt de uitdaging. Want probeer op je 35e maar eens vloeiend Chinees te leren. Dat kost jaren van oefenen, fouten maken en volhouden. Nieuwe klanken produceren, vreemde grammaticale structuren begrijpen – het voelt alsof je je brein opnieuw moet bedraden. En gedragsverandering werkt precies zo.
Die ingebakken patronen zijn als het ware je ‘moedertaal’ van gedrag. Of het nu gaat om uitstellen, hoe je reageert in conflicten, of om omgaan met stress – het zijn allemaal gewoontes die diep in je zijn verankerd. Dat maakt ze moeilijk te veranderen.
Betekent dit dat verandering onmogelijk is? Zeker niet! Dit inzicht kan je zelfs enorm helpen. Net zoals niemand verwacht dat je binnen drie lessen vloeiend Italiaans spreekt, kun je ook niet verwachten dat je ingestoven gedragsgewoontes na een paar weken verdwenen zijn. Het kost tijd, geduld en – het allerbelangrijkst – compassie met jezelf.
Je bent namelijk bezig met iets wat net zo complex is als een nieuwe taal leren. Je leert nieuwe patronen aan en probeert de oude af te leren. Dat gaat gepaard met vallen en opstaan. Soms zul je vanzelf terugvallen in je vertrouwde gedrag, vooral in stressvolle situaties. Net zoals je tijdens een vakantie in Italië onder druk sneller terugschakelt naar Nederlands.
Maar hier is het goede nieuws: net zoals je een nieuwe taal kunt leren, kun je ook je gedrag veranderen. Het vraagt om oefening, herhaling, en de bereidheid om niet perfect te zijn. Want zonder die misstappen leer je niet. En zonder momenten waarop je terugvalt in oud gedrag, is echte verandering niet mogelijk.
Dus wanneer je jezelf weer betrapt op dat patroon waar je zo graag vanaf wilt, wees dan mild voor jezelf. Zie het als een kans om iets nieuws te leren. Elke keer dat je kiest voor een andere reactie, leg je een nieuw paadje in je hersenen aan. En beetje bij beetje wordt dat het pad dat je vanzelf kiest.
Ja, het kost tijd. Misschien meer tijd dan je zou willen. Maar het is wel mogelijk. En elke bewuste keuze om verandering de ruimte te geven, brengt je een stap dichter bij het doorbreken van dat patroon. Uiteindelijk kun je die nieuwe ‘gedragstaal’ net zo vloeiend gaan spreken als je moedertaal.